Badrituelen over de wereld

Wat gaat er door je heen als je aan baden denkt? Zie je spontaan het warme licht van een kaars? Denk je aan het geluid van het geknetter van het badschuim visualiseer je dat je je lievelingsgeur ruikt? Of denk je aan een moment voor jezelf, me-time.

Badtijd - mijn tijd: waarom we altijd iets goeds voor onszelf doen door in bad te gaan

Het maakt niet uit welke badcultuur je komt: Baden was, is en blijft iets prachtigs - en veel meer dan hygiëne. Als we een bad nemen, verwennen we tegelijkertijd ons lichaam en onze geest. Het begint ermee dat je de tijd neemt om het leven van alledag achter je te laten en het unieke element water zijn wonderen te laten verrichten. Het is niet voor niets dat baden een sleutelrol speelt in de hydrotherapie van Sebastian Kneipp. In zijn meer dan 120 waterbehandelingen beschrijft hij verschillende vormen van baden die heilzaam kunnen zijn voor de gezondheid: koude, warme, oplopende, volle, halve of driekwart baden... Wie het boek van Sebastian Kneipp leest 'Mijn waterkuur', wordt een pro in baden.

“

Moge daarom een ieder (...) voor zichzelf een badgelegenheid scheppen en daarmee een grote weldaad voor zijn gezondheid.

”

Sebastian Kneipp

Van Hamam baden tot Onsen en Sento, van Mikveh tot Hot Pot: klaar om er in te duiken?

Er moet dus iets speciaals zijn aan baden - zoals blijkt uit een blik op de verschillende badrituelen over de hele wereld: of het nu de hete potten in IJsland zijn, de traditionele Japanse badcultuur, het Joodse dompelbad Mikveh of de zweterige sauna's van Scandinavië. Duik met ons in de baden en badgenoegens van deze wereld.

Watersportliefhebbers moeten zeker "gaan zwemmen" in een Japanse onsen of sento. Per slot van rekening is het verblijf in het water van ongeveer 40 graden van deze badhuizen in de eerste plaats bedoeld voor ontspanning en voor gecultiveerde - gewoonlijk op grond van geslacht gescheiden - sociale uitwisseling. Alvorens het water in te gaan, dat afkomstig is van thermale bronnen of kunstmatig wordt verwarmd, is een grondige lichaamshygiëne verplicht. Vreemd: om historische redenen zijn tatoeages niet welkom in de meeste onsen en sento's - tatoeages werden immers lang beschouwd als een teken van maffiose verwantschap. In de privé-sfeer is het minder streng, maar net zo schoon. Het bad in de ofuro, een ruimte gescheiden van andere sanitaire voorzieningen, mag alleen worden gebruikt door degenen die zich grondig hebben gewassen. In Japan gebruikt de hele familie immers traditioneel hetzelfde badwater.

Badcultuur in Turkije en de Arabische wereld

Hamam, hammam of hammām: de spelling kan verschillen, maar het ritueel in deze stoombaden - die een belangrijk onderdeel vormen van de badcultuur in de Arabische landen en Turkije - is uniform. Eerst gaat men een voor het lichaam warme kamer binnen; zodra men aan de hogere temperatuur gewend is, gaat men naar de warme kamer voor een grondige wassing. Daarna ontspan je je op hete stenen met een vochtigheidsgraad van ongeveer 65%, wat de spieren losmaakt en de poriën opent. Hamammeesters voeren dan speciale peelings en massages uit. Tot slot kun je je ontspannen in de ontspanningsruimte met een kopje thee.

Zeven treden leiden mensen van het joodse geloof naar het mikveh - een dompelbad dat alleen gevuld mag worden met grondwater, bronwater of regenwater. De onderdompeling van het gehele lichaam vervult hier een overwegend rituele functie, bijvoorbeeld na een bevalling. Interessant: In het joodse geloof zuivert het mikwe niet alleen de ziel en de geest van de mensen; het vaatwerk wordt ook geestelijk gereinigd door onderdompeling.

Na de val van het Romeinse Rijk was het slecht gesteld met het baden in Europa. Pas in de 12e eeuw kwam de door de kruisvaarders ingevoerde badkennis tot uiting in de vorm van een nieuwe, gemeenschappelijke badcultuur. Vaak, om het droogjes uit te drukken, ging het vrij goed - totdat de Kerk baden veroordeelde als een verwerpelijke activiteit. Ziekten zoals de pest of syfilis maakten vervolgens een einde aan de badcultuur, zodat de meeste badinrichtingen in de 15e en 16e eeuw hun deuren sloten.

In het hoge noorden gaat het er heet aan toe - bijvoorbeeld in de IJslandse heitir pottar: de dampende hete potten die door vulkanische activiteit worden verhit, zijn over het hele eiland te vinden. Baden in thermaal water tot 45 graden maakt al eeuwenlang deel uit van de IJslandse cultuur.

Op het Noordse vasteland daarentegen zijn sauna's zeer populair. Alleen al in Finland - met een bevolking van minder dan zes miljoen - zijn er naar schatting drie miljoen sauna's. Samen zweten over sociale grenzen heen is zo populair onder Finnen dat zelfs hooggeplaatste staatsgasten zijn uitgenodigd om een sauna te nemen. Natuurlijk moet er een sauna in het parlement zijn.

Op veel plaatsen in de landen van Midden-Amerika kun je de bolvormige lemen hutten zien die temazcal worden genoemd en die worden verwarmd door steenovens. Al eeuwenlang worden geneeskrachtige kruiden op hete stenen gelegd en wordt er water over gegoten. In de traditionele geneeskunde wordt de resulterende stoom verondersteld helende krachten te hebben voor een grote verscheidenheid van kwalen. Vandaag de dag zijn het vooral vrouwen, de temazcaleras, die beslissen over de juiste temperatuur, vochtigheid en kruidensamenstelling.

In een van de oudste geneeswijzen ter wereld, de Indiase Ayurveda, speelt baden een belangrijke rol. Hiervoor worden etherische oliën, melk, honing, azijn of geneeskrachtige kruidenessences gebruikt. De ingrediënten, de temperatuur en de badtijd zijn afhankelijk van het levenstype (dosha) van de badgast: terwijl Kapha-types veel warmte nodig hebben om hun stofwisseling op gang te brengen, beveelt de Ayurveda bijvoorbeeld kurkuma aan als badtoevoeging voor Pitta-types, om de huid er beter uit te laten zien.