Ontspanning en gezonde slaap

Heb je 33 jaar van je leven geslapen? Dan gefeliciteerd met je 99ste verjaardag! Je leest dat goed: Wij mensen brengen gemiddeld een derde van ons leven slapend door. We "werken" een groot deel ervan af op jonge leeftijd. Baby's, bijvoorbeeld, hebben gewoonlijk 16 tot 19 uur slaap per dag nodig¹- ook al lijkt dat voor de meeste ouders iets anders; voor tieners daarentegen hangt het "Niet storen"-label gemiddeld tot tien uur aan de kamerdeur. En als we volwassen zijn, ligt onze behoefte aan slaap tussen zeven en negen uur².

Benjamin Franklin, een van de grondleggers van de VS, heeft gezegd: "Vroeg naar bed en vroeg uit de veren, maakt een man gezond, rijk en wijs. Hoewel hij er niet in slaagde wetenschappelijke bewijzen te leveren voor zijn gewaagde stelling, lijken zijn landgenoten er tot op de dag van vandaag aan vast te houden. Uit een wereldwijd onderzoek is gebleken dat, in vergelijking met andere landen, de mensen in de VS inderdaad vroeg naar bed gaan en even vroeg opstaan (vóór 23.00 uur en vóór 7.00 uur). De Spanjaarden zijn heel anders: volgens de bevindingen van de onderzoekers gaan zij pas kort voor 24 uur 's nachts slapen en staan zij zichzelf toe laat op te staan, rond 7.45 uur.

De wereldkampioen in slapen is veiliggesteld door de burgers van Nederland - met een gemiddelde van acht uur en twaalf minuten per nacht. De wetenschap tast echter nog grotendeels in het duister als het gaat om onderzoek naar de oorzaken van de uiteenlopende internationale slaappatronen. Mogelijke redenen zijn verschillende licht-donker tijden en algemene culturele gewoonten.

Zo onmisbaar als de slaap is voor vrijwel alle levende wezens op deze planeet, geeft hij ook aanleiding tot vele fascinerende verhalen. Een van hen komt uit het rijk der katten. De meesten van ons weten waarschijnlijk wel dat de aaibare huiskamertijgers vaak op hun luie huid liggen en zeker zelden last hebben van slaapstoornissen. Miezi, Mimi en Co. brengen maar liefst 16 uur per dag door in een diepe slaap of dommelen weg in een ontspannen toestand⁵.

Noorse onderzoekers deden een andere interessante observatie bij het bestuderen van rendieren. Tijdens de donkere Arctische winter of de fase van gestaag daglicht bij middernachtzon, lijken de dieren tijdelijk hun natuurlijke dag-nachtritme te verliezen. Als gevolg daarvan worden activiteiten als eten en slapen willekeurig over de dag verdeeld⁶.

Maar niet alleen in het dierenrijk, maar ook bij ons mensen kent het onderwerp slapen een aantal merkwaardige bloeiperioden. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat de polymaat Leonardo da Vinci (1452 - 1519) zijn geniale hoofd slechts om de vier uur een goed kwartier liet rusten. Een andere prominente vertegenwoordiger van dit zogenaamde polyfasische slaappatroon, dat vandaag de dag bijvoorbeeld door veel solo-circumnavigators wordt beoefend, was de gloeilampenuitvinder Thomas Alva Edison (1847 - 1931), van wie wordt gezegd dat hij een nacht rust beschouwde als verspilde werktijd. Als men de overlevering mag geloven, zou Edison waarschijnlijk Tony Wrights grootste fan geweest zijn. De waakzame Brit vestigde in 2007 immers een wereldrecord voor niet slapen: De 43-jarige hield het bijna elf dagen vol voordat hij eindelijk naar bed ging - ongelofelijk ... en zeker niet aan te raden om na te doen⁷.

Daarentegen is de Japanse "kunst" van inemuri, wat ruwweg vertaald "aanwezig zijn en slapen" betekent, zeker voor navolging vatbaar. Het grote voordeel van deze speciale vorm van power napping is dat je net wakker genoeg blijft om bijvoorbeeld je halte in de trein niet te missen, of je kunt concentreren op de echt relevante inhoud in colleges. Dit is waarschijnlijk de reden waarom inemuri zo'n natuurlijk onderdeel is van het openbare leven in Japan dat zelfs in het parlement of op belangrijke conferenties mensen in slaap vallen. Leidinggevenden maken hier vaak zelfs misbruik van en veinzen bijvoorbeeld de zogenaamde dassenslaap tijdens presentaties om de nervositeit van de presentatoren weg te nemen⁸. Bovendien zullen de andere deelnemers waarschijnlijk ook blij zijn met deze gesimuleerde slaap, waarbij zeker niet gesnurkt wordt.

Nu we het er toch over hebben: Ooit een straalvliegtuig laag horen vliegen? Dan weet je ongeveer hoe het luidste "snurkconcert" ooit gemeten moet hebben geklonken. Maar liefst 111 decibel zag zijn weg naar het Guinness Book of Records. De gemiddelde snurkende neus haalt slechts 21 decibel, wat ruwweg overeenkomt met het geritsel van bladeren⁹.